Yazışma Örnekleri ve Sözleşmeler

DIŞ TİCARETTE YAZIŞMA ÖRNEKLERİ

Dış ticarette yazışma örneklerine DIŞ TİCARETTE YAZIŞMA ÖRNEKLERİ  ve 

iHRACATTA YAZIŞMA ÖRNEKLERİ 

Dış Ticarette Satış Sözleşmeleri Hakkında Bilgi Verebilir misiniz

Dış Ticarette Satış Sözleşmeleri

Dış ticarette satıcı, mal veya hizmeti sözleşme şartlarına uygun olarak alıcıya sunarken, alıcı da mal veya hizmetin bedelini satıcıya ödemektedir  Uluslararası ticari ilişkilerin ilk aşamasında satıcı ile alıcı aralarında görüşerek belli bir malın (veya hizmetin) alışverişinin yapılması hususunda niyetlerini ortaya koymaktadırlar. Her iki taraf arasında bir anlaşmaya ulaşıldığında yapılan bir sözleşme ile satıcının sözleşme konusu malı hazırlayıp sevk etmesi ve karşılığında ödemenin ne şekilde yapılacağı, rizikoları n karşılıklı olarak nasıl paylaşılacağı, ortaya çıkması muhtemel bir uyuşmazlığın çözümlenmesinde izlenecek usul ve esasların belirlenmesi hususlarının kararlaştırılması zorunludur. Denizaşırı satışların ortaya çıktığı devirlerde, tarafları n satışa ilişkin ve aralarındaki hukuki ilişkiye uygulanmasını istedikleri birçok hususu (örneğin: masrafların paylaşımı, mallara ve taşımaya ait belgelerin tanzimi, sigorta, vb.) satış sözleşmesi kapsamına almalarını zorunlu kılmıştır. Bunlar, her bir parti mal veya satış ilişkisi için ve her bir tarafın istemlerine göre düzenlenen "bireysel (tekil) sözleşmeler"dir. Günümüzde alıcı ve satıcılar ihtiyaçlarına göre, uygulanmasını istedikleri hususları (masrafların paylaşımı, mallara ve taşımaya ait belgelerin tanzimi, sigorta, vb.) sözleşme kapsamına alarak şekillendirdikleri "bireysel sözleşmeleri" kullanmakta veya muhtelif milli veya uluslararası kuruluşlarca düzenlenen "tip sözleşmeler"e araları ndaki ilişkinin özelliklerine göre farklılıklar içeren hükümler ekleyerek "bireysel sözleşmeler" yapmaktadırlar.

Ülkelerde seri üretimlerin yaygınlaşması ve taşı ma alanındaki gelişmeler uluslararası satışları n artmasını sağlamış, aynı tür mal alan veya satan tarafları ayrıntılı hükümler içeren "bireysel sözleşmeler" yerine "tip sözleşmeler" yapmaya yönlendirmiştir. Özellikle aynı alanda çalı şan tacirlerin oluşturdukları ulusal ve uluslararası birlikler, meslek kuruluşları veya odalar yeknesak kurallar ve tip sözleşmeler hazırlamaktadırlar. Bu kuruluşlarca tarımsal ve hayvansal ürünler (şeker, pamuk, baharat, tekstil, kauçuk, vb.) ve muhtelif metaller, vb. konularda azırlanan ve tarafların istifadesine sunulan çok sayıda "tip sözleşmeler" mevcuttur.

 DIŞ TİCARETTE SATIŞ SÖZLEŞMELERİ

Ticari sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerin yorumlanması, sözleşmeye uygulanan kanunlara göre farklılık arz edebilir. Bu nedenle Milletlerarası Ticaret Odası (International Chamber of Commerce-ICC), standart teslim şekillerini ifade eden ve ticari sözleşmelerde kullanılabilen bir dizi kavram geliştirmiştir. Uluslararası ticarette en çok kullanılan terimlerden (MTO tarafından hazırlanan yeknesak kurallar olan Incoterms'den) yararlanılması, ancak tarafların sözleşmede bu kurallara açıkça atıfta bulunulmasına (örneğin: CIF/İzmir-Incoterms 2000 gibi) bağlıdır.

Bir alım-satım sözleşmesi, sözleşmeye tarafolanlar arasında bağlayıcı bir anlaşmadır. Yetkili taraflar, belirli bir konu (mal), karşılıklı mutabakat ve karşılıklı yükümlülükler, bir sözleşmenin asli unsurlarıdır. Sözleşme, taraşar arasında varılan anlaşmanın sonucudur. Tipik bir iş ilişkisinde, taraflardan birinin yaptığı bir teklife, karşı tarafın bu teklifi koşulsuz olarak kabul ettiğini bildirmesiyle sözleşme oluşur. Tüm hukuki sistemlerde bir sözleşmenin şekillenmesi için temel prensip; teklif sahibinin bir teklifte bulunması, kendisine teklif yapılan tarafın bu teklifi kabul etmesi koşuludur. Dış ticaret işlemleri alıcı ve satıcının sözleşme yapması ile başlar. Yaygın olarak benimsenen ticaret prensiplerine göre bir tarafı n ileri sürdüğü şartları karşı tarafın yazılı olarak kabul etmesi halinde geçerli bir sözleşme yapılmış demektir. Sözleşmede, tarafları n yükümlülükleri ve haklarının açık bir biçimde belirtilmesi zorunludur. Malların bir yerden başka bir yere taşınmasında hangi tarafın ne yükümlülüğü olduğu, yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde risklerin nasıl bölüşüleceği, taşıma sırasında malların kaybolması ve hasar görmesi halinde riskin hangi tarafa ait olacağı hususları sözleşmede açık olarak yer almalıdır. Diğer taraftan, hukuki açıdan alıcıya teslim olayının nasıl oluştuğu, yani hangi hal ve noktada satıcının yükümlülüklerini gerçekleştirmiş sayılacağı hususlarının standart kurallara bağlanması ve bu kuralların sözleşmelere aynen konması yerine kısaltı lmış biçimleriyle kullanılmaları ihtiyacı her zaman kendini göstermiştir. Değişik ülkeler ile ticaret yapan firmaların bu ülkede geçerli muhtelif uygulamalara bağlı kalmak yerine uluslararası düzeyde yeknesak bir uygulamayı tercih etmeleri de sözleşme kurallarının ortaya konulmasını süratlendirmiştir. Alım-satım konusu sözleşmelerin mutlaka yazılı olarak yapılması zorunludur. Zira yazılı sözleşmeler; tarafları bağlamaları nın yanı sıra, herhangi bir anlaşmazlı k durumunda da ispat evrakı vasfı nı taşımaktadırlar. Uygulamada, sözleşmelerin belli formatlarda olmasını zorlayıcı kurallar olmayıp, esasen bir çok firmanın bu konuda matbu formları da bulunmaktadır. Sözleşme metni, net ve detaylı olmalı ve her iki tarafça da istenen hususları kapsamalıdır. Çünkü usulüne uygun karşılıklı anlaşma ile düzenlenen bir sözleşme her iki tarafın haklarını korumaktadır. Bir alım-satım sözleşmesinde aşağıdaki hususlar mutlaka taraflarca karara bağlanmalıdır.

A - MALIN CİNSİ, NEV'İ VE KALİTESİ

Sözleşmelerde, alım-satım konusu olan malların cinsi, nev'i ve kalitesinin belirlenmesi gerekir. Bazı standart malların kalitesi (örneğin: kimyasal maddeler) genellikle spesifikasyonları bildiren tarafsız kontrol mercilerinin analizine göre belirlenirken, standart olmayan malları n kalitesinin ne şekilde olacağı ayrı ntılarıyla sözleşmede belirlenir. Özellikle kaliteye önem veren alıcı firmalar, kalite kontrolünün sevk öncesi uluslararası bir gözetim kuruluşunca yapılması koşulunu sözleşmeye dahil ettirmektedirler. Diğer taraftan, malın sevkiyat sırasında hasar görmeyecek şekilde ambalajlanması veya paketlenmesi de malın kalitesi kapsamına girdiği için bu hususun da sözleşmede yer alması gerekmektedir.

B - MALIN MİKTARI

Sözleşmede alım-satım konusu malın miktarının; adet, kilogram, ton, metrekare, litre, vb. ölçü birimleri ile net olarak sözleşmede yer alması şarttır. Öte yandan sözleşmede malın net, brüt ve dara ağırlığının da belirtilmesi zorunlu bulunmaktadır.

C - MALIN FİYATI

İhraç fiyatının belirlenmesi uluslararası alanda muhtelif şekillerde standartlaştırılmaya çalışılmış olup, bu konuda; ihraç malının teslim yerini temel alan satış türlerini kapsayan, Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından uygulamaya konulan “Incoterms Kuralları”nın fiyatlama biçimleri (FOB, FAS, CFR, CIF, vb.) esas alınmaktadır.

D - MALIN TESLİM YERİ VE ZAMANI

Sözleşmede, sipariş konusu malın teslim yerinin belirtilmesi esastır. Çünkü teslim yerine kadar olan masraf ve rizikolar satıcıya, bu yerden itibaren masraf ve rizikolar ise alıcıya aittir. Öte yandan, sözleşmede, malın teslim zamanı (veya zamanları) özellikle belirtilmelidir. Satıcı, belirlenen zamanda alıcıya malı teslim etmelidir.

E - ÖDEME ŞEKLİ

Mal bedelinin satıcıya, alıcı tarafından ne şekilde ödeneceği hususu sözleşmede belirtilmelidir.

F - ÖDEME YERİ VE ZAMANI

Sözleşme konusu malın bedelinin ödenme yeri ve zamanı sözleşmede ödeme şeklinin saptanmasıyla kesinlik kazanır. Örneğin: peşin ödemede; satıcı malı sevk etmeden mal bedelini alabileceği gibi mal mukabili ödemede satıcı malları sevk etmekte, alıcı malları gümrükten çektikten sonra mal bedelini satıcıya transfer etmektedir.

G - ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ

Uluslararası ticari ilişkilerden doğan uyuşmazlıkların giderilmesine yönelik çeşitli yöntemler mevcuttur. Taraflar, uyuşmazlığı aralarında görüşerek sonuçlandırabilir, uyuşmazlık bir ulusal mahkemeye (alıcı veya satıcının ülkesinde) götürülebilir ya da uluslararası tahkime gidilebilir. Uygulamada genellikle bu yöntemlerden hangisine müracaat edileceği satış sözleşmesinde belirtilir.

Tahkim (arbitration), bir uyuşmazlığın, tarafları n doğrudan seçeceği kişi (veya kişilerin) hakemliğinde verilecek kararlar ile giderilmesi yöntemi olup, bir diğer ifade ile, tarafları n, hakkında kanuni bir yasaklama bulunmayan, kamu düzenini ilgilendirmeyen, kendi istekleriyle özgürce hareket edebilecekleri işlerden dolayı aralarında çıkabilecek hukuki ihtilafların çözümünü devlet yargısına başvurmak yerine kendi tercihleri ile belirledikleri bir (veya birkaç) kişiye bırakmak suretiyle sağlamalarıdır. Tahkimin uygulanabilmesi için, ticari sözleşmelerde, tahkim hususu açıkça belirtilmeli veya ayrı bir Takim Sözleşmesi yapılmalıdır.

Satıcı ve alıcı, sözleşme yaparken herhangi bir ihtilafın ortaya çıkması halinde hangi tarafın hukuki mevzuatının uygulanacağı hususunu kararlaştırmalıdırlar. Ülkelerin "Milletlerarası Özel Hukuk" mevzuatı uyuşmazlık halinde uygulanacak kuralları belirlemesine rağmen, bu kurallar ülkelere göre farklılıklar göstermektedir. Zira, bazı ülkelerin mevzuatı uygulanacak yasanın sözleşmenin düzenlendiği ülke mevzuatına tabi olması esasını getirmişken, bazı ülkeler alıcının bulunduğu ülke mevzuatının esas olduğunu kabul etmişlerdir. Dış ticarette satıcı ve alıcılar emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla sözleşmelerine istedikleri hükümleri koymakta serbesttirler. Ticaret hukukunda "sözleşme özgürlüğ ü" diye isimlendirilen bu prensip geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Taraflar, hak ve yükümlülüklerini bir satış sözleşmesinde belirlerken ortak iradelerine uyan standart veya tek tip sözleşmelerden, muhtelif ticari kayıtlardan (örneğin; Incoterms 2000 veya Malların Uluslararası Satışına dair Birleşmiş Milletler Konvansiyonu hükümlerinden) veyahut mahalli örf ve adetlerden yararlanabilirler. Alım-satım konusu menkul malların sözleşmelerinin mutlaka yazılı olarak yapılması gereklidir. Yazılı sözleşmelerin, tarafları bağlamaları nın yanı sıra bir anlaşmazlık durumunda "ispat evrakı" vasfını taşıdığı, sözlü sözleşmelerin ise bu vasfının olmadığı açıktır. Ülkemizde başta ihracatçılarımız olmak üzere ithalatçılarımıza da finansal olanaklar temin eden Türk-Eximbank' ın kısa vadeli ihracat kredisi sigortası programında da "ihracatçı sevkiyatı mümkün olduğu kadar yazılı belgelere dayandırarak yapmalıdır. Bu çerçevede, alıcı ile bir satış sözleşmesinin düzenlenmesi, ödeme vade ve şeklinin ve alıcı ile satıcının mutabık kaldığı sevkiyata konu mala ilişkin gözetim raporu düzenlenmesi hususlarının bu sözleşmede yer alması, siparişin yazılı ve ayrı ntılı olarak alınması ve alıcının kabulünü taşıyan bir senedin düzenlenmesi, zararın ortaya çıkması halinde, ihracatçının haklılığını kanıtlayan unsurlar olmakta ve büyük önem taşımaktadır" denilmektedir. Ayrıca, kredili olarak ithal edilecek malların ihracata yönelik malları n üretiminde kullanılması amacıyla ithalat finansman kredisinden yararlanmak isteyen Türk ithalatçı firmaları, öncelikle işlemin ticari esasları üzerinde ihracatçılar ile mutabakat sağlayarak, bunu tevsik eden ticari sözleşmeleri Türk Eximbank'a sunmak zorundadırlar.

SATIŞ SÖZLEŞMELERİNE YARDIMCI SÖZLEŞMELER

Bir iş ilişkisi özellikle malla ilgili ise, satış sözleşmesinin yanı sıra bir dizi yardımcı sözleşme (ancillary contracts) yapma durumunu ortaya koymaktadır. Bu itibarla, satıcı aşağıdaki işlemleri de tamamlamak zorundadır.

Faaliyet:

• Sipariş konusu mamullerin üretilmesiamacıyla finansman temini için birbankaya başvuru
• İhracat kredi sigortası için başvuru
• Vesaik gönderilmesi için bankaya başvuru
• Malların sevki için başvuru
• Malların sigortalanması için başvuru

Sözleşme:

• Banka ile kredi sözleşmesi
• İhracat kredi sigortası sağlayacak kuruluş ile sözleşme (Türk-Eximbank)
• Akreditif veya belgeli tahsilât için banka ile yapılacak sözleşme
• Nakliyeci şirket veya nakliye komisyoncusu ile yapılacak navlun veya eşya taşıma sözleşmesi
• Bir sigorta şirketi ile yapılan sözleşme

Dış Ticaret Sözleşmelerinde Yer Alması Gereken Ana Unsurlar

ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER VE KURALLARI

ORTAK UYGULAMA  ESASLARI

SÖZLEŞMELERDE BULUNMASI GEREKEN ANA MADDELER.

TARAFLARIN İSİMLERİ-ADRESLERİ

• Sözleşmeye taraf olan kişilerin Ticari sicil kaydındaki ve tescil edilmiş isim ve ünvanlarının tam ve kısaltılmamış olarak belirtilmesi,sözleşme metni içinde tarafların isimleri eğer kısaltılmış olarak kullanılacak ise ne şekilde belirtileceği.
• Sözleşmeye imza atacak kişilerin tam yetkili olması ve sözleşme yapma ehliyetine sahip olması.

SÖZLEŞMENİN KONUSU VE KAPSAMI

• Satılan mala  ilişkin olarak açık ve net bilgiler konu başlığında belirtilmesi gerekmektedir
• Sözleşme konusu ürün adı ve teknik olarak tanımlamaya aracılık edecek bilgileri ve standartları belirtilecektir.
• Alıcı tarafından talep edilecek özel koşullar ve eğer isteniyorsa numune gönderimi belirtilmesi gerekmektedir.

SÖZLEŞMEDEKİ TANIMLAR

• Sözleşmeye taraf olacakların isim ve adresleri tam olarak yazıldıktan sonra sözleşme metni içinde kısaca nasıl belirtileceği.
• Sözleşme konusu malın sözleşme metni içinde açıkça mal tanımı yapıldıktan sonra nasıl kısaca belirtileceği.
• Eğer sözleşme metni içinde kısaltmalar yapılacaksa,önce tam olarak belirtildikten sonra kısaltmaların ne şekilde olacağının açıkça belirtilmesi. 

SÖZLEŞME KONUSU MALIN MİKTARI

• Satım konusu malın miktarının  sayı ve yazı ile belirtilmesi.
• Birim ölçüleri ve toplam değerinin sözleşmede yer alması gerekir
• Satış anından malın teslim edileceği ana kadar malın ağırlığında herhangi bir değişiklik olabilecekse  açıkça belirtilmelidir (canlı hayvan,likit ürünler,dökme mallar,taze sebze ve meyve,işlenmemiş ağaç ürünleri satımlarında Akr.işlemlerde ICC-500 Broşür Madde 39/b  +,- %5 kendiliğinden kabul edilir )Yaklaşık,takriben gibi bir ifade kullanılacaksa tolerans oranının akr.meblağı ve mal miktarında en fazla +,- ;a kadar olacağı anlaşılacaktır.   

SÖZLEŞME KONUSU MALIN SATIŞ BEDELİ

• Sözleşme konusu mal için ödenecek tutar sözleşmede rakkam ve yazıyla belirtilmesi gerekir.
• Hangi ülkenin para birimiyle ödenecekse sözleşmede açıkça belirtilecektir.(ABD.DOLARI-KANADA DOLARI-AVUSTURALYA DOLARI) Gibi.

MASRAFLARIN,GİDERLERİN TARAFLAR ARASINDA  NASIL PAYLASILACAĞI

• Incoterms 2000 de teslim şekillerindeki masrafların taraflar arasında ne şekilde paylaşılacağı açıkça belirtilmiştir.
• Teslim şekilleri dışında oluşabilecek tüm masrafların (iç taşıma,yükleme,boşaltma forklıft masrafları gibi)kimler tarafından ödeneceği.
• Banka masraflarının(akreditifli işlemlerde) finansman giderlerinin.
• Vesaik (sevk evraklarının hazırlanışı)giderlerinin.
• Genel giderlerin taraflar arasında dağılımının  açıkça sözleşmede belirtilmesi gerekir.     

ÖDEME ŞEKLİ

• Sözleşmenin tarafları uluslararası  hangi ödeme şeklini benimsiyorlarsa  açıkça belirteceklerdir.
• Eğer ödeme şekillerinden uluslararası  broşürleri olanlar var ise belirtilmesinde yarar vardır. (ICC 500-ICC 522-ICC 590 Gibi).     

TESLİM ŞEKLİ

• Satım konusu malın teslimiyle ilgili  kurallarının belirtilmesi şarttır.
• Teslim şekli ve teslim aşamalarındaki oluşacak masrafların kimler tarafından ödeneceğinin açıkça belirlenmesi gerekir.Teslim yerinin açıkça belirlenmesi şarttır
• Teslim şekli kurallarını Milletler Arası Ticaret  Odası(INTERNATIONAL CHAMBER OF  COMMERCE) 01,01,2000 tarihinde yürürlüğe giren 560 sayılı yayını olan INCOTERMS-2000 ile belirlemiştir.Her iki tarafıda bağlayacak olan bu uluslararası kuralın uygulanabilmesi için  INCOTERMS-2000  göre bir teslim şeklinin belirlenmesi ve İNCOTERMS-2000 tabii olduğunun sözleşmede yazılması gerekir.    

SEVK TARİHİ

• Satıcının sattığı malı  alıcıya ulaştırılması amacıyla gönderdiği tarihtir.
• Belirlenecek tarih belirgin ve açık olmalıdır eğer satıcının ülkesinde bir iç taşıma,ara taşıma var ise bu tarih değil nihai varış yerine yani alıcının varış yerine teslim edilmek üzere son taşıma vasıtasına veriliş tarihi olmalıdır.(akreditifli işlemlerde sevk sürelerine ilişkin ICC-500 de Madde 47 de yorumlar yapılmıştır) 

GECİKME CEZASI

• Alıcı ve satıcının hangi hallerde gecikme cezası uygulayacakları hangi faiz oranıyla faiz talep edecekleri ,faiz hesaplama şeklinin nasıl olacağını (basit faiz hesaplama yöntemi veya birleşik faiz yöntemi gibi)
• Alıcının hangi oluşumlarda faiz isteme hakkının veya faiz ödeme durumunun oluşacağını
• Satıcının faiz isteme hakkının veya faiz ödeme durumunun belirlenmesi
• Faiz ödemelerinin ne zaman talep edileceği ve nasıl ödeneceği. 

AMBALAJLAMA ve TAŞIMA ŞEKLİ

• Sözleşmede sevk esnasında ambalajlama nasıl yapılacağı,satım konusu malın özelliğine göre açık ve net belirtilecektir.
• Satım konusu malın ambalajlanmasında malın taşınmasına aracılık edecek sevk vasıtası veya vasıtalarının da (Çok şekilli taşıma – MULTIMODAL) belirlenmesinin önemi çok büyüktür.
• Taşınacak mal ile ilgili belirlenecek vasıta ya göre ambalajlama yapılması gerekebilir.

GÖZETİM RAPORU

• Sözleşme konusu malın miktarının,cinsinin kalitesinin,özellik itibariyle evsafa uygun olup olmadığının kontrol edilip yazılı olarak belirten tarafların karşılıklı olarak kararlaştırdıkları gözetim yapmakta yetkili Uluslar Arası Gözetim şirketi raporunun düzenlenmesi ilerde taraflar arasında çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümü için önemli bir belgedir.
• Gözetim raporu isteği alıcının talebine istinaden sözleşmelere girebilir.Gözetim raporuna ilişkin masraflar,talep eden tarafa ait olacağından alıcı tarafından ödenir. 

MÜCBİR SEBEP,BEKLENMEYEN HAL ŞARTLARININ BELİRLENMESİ.

• Tarafların sözleşme hükümleri ile bağlılığı, ahde vefa (verdiği sözde durma,anlaşmaya sadık kalma)prensibi ile ifade edilir.
• Tarafların kendi isteği ve iradeleri dışında ortaya çıkabilecek bazı haller sözleşme konusunun yerine getirilmesini imkansız hale sokabilir.
• Sözleşmenin yerine getirilememe nedenlerinin sözleşme metninin içinde belirtilerek,sözleşme feshinin veya sözleşme yenileme şartlarının açıkça belirlenmesinde hak ve borç ilişkisinin yargıya intikalinde daha etkili olacağı aşikardır.   

SÖZLEŞMEDE HUKUK SEÇİMİ

• Uluslararası ticari ve ekonomik sözleşmeler taraflarca belirlenecek bir hukuk sistemine tabii olmalıdır.
• Tarafların sözleşmede düzenlemedikleri konular bu seçilen hukuk kuralları ile doldurulur ve seçilen hukuk sisteminin anlaşma hükümleriyle uyumlu olmalıdır.
• Seçilen hukuk ile ihtilaf halinde başvurulacak yargı merciinin aynı olması öncelikle tercih edilmelidir.  

SÖZLEŞMEDE SORUNLAR HALİNDE ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ

• iYİNİYET ÇÖZÜM-Sözleşmelerde çıkabilecek sorunların dışarıdan bir müdahale olmadan kendi aralarında görüşerek çözümünün olabileceği hususunun sözleşmede yer almasıdır.
• UZLAŞMA-Ticari tahkimden bir önceki aşamadır veya alternatifidir.Uzlaşmada taraflar çözümü için dışardan bir şahıs veya şahısları devreye girmesini sağlar.Uzlaştırıcı bir hakem gibi devreye girerek tavsiyede bulunur yaptırım gücü yoktur nadiren bu yöntem belirlenir.Sözleşmede eğer isteniyorsa yazılı olması gerekir.
• TAHKİM-Uluslararası ticaret uygulayıcıları tarafından (ICC)bağımsız ve tarafsız bir yargı mercii olarak tanımlanmaktadır.Ticari sözleşmelerde tarafların tahkim hususunu açıkça belirtmeleri gerekir.Bugün ülkelerde cereyan eden uluslararası ticaret ile ilgili hukuki sorunlar için pek çok ülke 'Uluslararası tahkim kanunları' çıkarmıştır.         

SÖZLEŞMENİN TARAFLARCA ONAYLANMASI

• Sözleşmenin yapıldığı tarih.
• Sözleşmenin imzalandığı yer.
• Sözleşmenin kaç sayfadan oluştuğu.
• Sözleşmenin kaç nüshadan oluştuğu.
• Sözleşmeyi imzalayan tarafların kimin adına imzaladıkları,unvanları,yetki dereceleri ad ve soyadları
• Fiili ehliyet sahibi,temsil yetkisine sahip kişilerin ıslak imzaları.Sözleşmenin bitiminde olması gerekmektedir.

SATIŞ SÖZLEŞMELERİ DIŞINDA YARDIMCI  SÖZLEŞMELER

• BANKA İLE YAPMIŞ OLDUĞU KREDİ SÖZLEŞMESİ-Eğer sipariş konusu mamul üretilmesi amacıyla finansman temini için bankaya başvurur ise.
• İHRACAT KREDİ SİGORTASI EDECEK KURULUŞ İLE İLGİLİ YAPTIĞI SÖZLEŞME-İhracat kredi sigortası için başvuru.
• TÜRK EXIMBANK AKREDİTİF,BELGELİ TAHSİLAT İÇİN BANKA İLE nYAPILACAK SÖZLEŞME-Vesaiklerin gönderilmesi için bankaya başvuru.
• NAKLİYE ŞİRKETİ VEYA NAKLİYE KOMİSYONCUSU İLE YAPILACAK NAVLUN VEYA EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ-Malların taşınması ile ilgili sözleşme.
• SİGORTA SİRKETİ İLE YAPILAN SÖZLEŞME- Malların sigortalanması konusunda yapılan nakliyat sözleşmesi.  
•  

Dış ticarette yazışma örneklerine DIŞ TİCARETTE YAZIŞMA ÖRNEKLERİ  ve 

iHRACATTA YAZIŞMA ÖRNEKLERİ 

İhracatta Sözleşme Örnekleri İngilizce Türkçe

ITC MODEL CONTRACTS

https://intracen.org/media/file/9947

https://www.mcci.org/media/36058/itc-model-contracts-for-smes.pdf

ACENTELİK DİSTRİBÜTÖRLÜK SÖZLEŞMELERİ

Distribütörlük Anlaşması:Üretici/İhracatçı firma (tedarikçi) ile bu firmanın ürünlerinin yurtdışında dağıtımını veya pazarlamasını sağlayacak firma arasında yapılan bir anlaşma türüdür. Esası, tedarikçiden alınan malların anlaşma kuralları çerçevesinde tekrar satılmasıdır.

Acentelik Anlaşması: İhracatçı firmanın ticari işlerinin bir kazanç karşılığı firma adına yürütülmesi olarak özetlenebilir. Esası, ihracatçı firmayla yapılan anlaşma çerçevesinde bir hizmet verilmesine dayanır.

Genel uygulama çerçevesinde, acente, tedarikçi firmayı bağlayacak anlaşmaları imzalama yetkisine sahiptir. Buna karşın distribütörün yaptığı anlaşmalar tedarikçi firmayı bir yükümlülük altına sokmamaktadır. Bu kapsamda, acentelikte ürün satışı için yapılan sözleşmeler tedarikçi ile müşteri arasında olurken, distribütörler ürün satış anlaşmalarını kendi adlarına yapmaktadır. Genellikle acente, tedarikçi adına yaptığı satış anlaşması kapsamında bir yükümlülük altına girmemektedir. Örneğin; tahsil edilemeyen alacaklara ilişkin riski satıcı, yani tedarikçi firma yüklenmektedir. İhracatçı, satış üzerinden acenteye komisyon ödeme yükümlülüğündedir. Distribütör ise satışı tedarikçiden bağımsız (kendi adına) yapar. Acente kanalıyla yapılan satışlarda fiyat üzerinde kontrol yetkisi varken, distribütör satışlarında tedarikçinin fiyat kontrolü sınırlanabilir. 

Tedarikçi firma, ülkeye yönelik mevcut/planlanan iş hacmi, fiyat politikası, pazar bilgisi, risk tercihleri ve personel yapısına bağlı olarak kendisine uygun anlaşma türünü belirlemektedir.

Acente/distribütörlük sözleşmesin amacı temel olarak; iki kuruluş arasındaki ilişkiyi tanımlamak, bu ilişkiyi hukuki temellere oturtmak, ticari hedefleri ve çalışma şekillerini belirlemek, çıkabilecek anlaşmazlıkların nasıl çözümlenebileceğini göstermektir.

Firmaların taraf olacakları bu türden anlaşmalarda, anlaşmanın tanımı yani yapılan anlaşmanın bir distribütörlük/ acentelik anlaşması olduğu belirtilmelidir. Bu anlaşmalar, amaç ve kapsam bakımından, konusu alım-satım olan diğer anlaşmalardan daha detaylı bir düzenleme gerektirdiğinden, anlaşma koşullarının taraflarca titizlikle incelenerek belirlenmesi önerilir. Doğabilecek anlaşmazlıkları önlemek için anlaşmanın mümkün olduğunca detaylı şekilde yazılı hale getirilmesi önem arz etmektedir.

Anlaşma sağlandıktan sonra bağlayıcı bir sözleşme imzalanmadan önce aracının performansını test etmek iyi bir fikir olabilir. Aracının performansından memnun kalınmaması halinde ilişkiyi sona erdirmek daha kolay olacaktır. Bir aracılık sözleşmesi imzalarken aracının ülkesinde yürürlükte olan kanunlar hakkında bilgi edinmek ve bir avukata danışmak faydalı olacaktır. İptal maddelerine karşı özellikle dikkatli olmakta fayda bulunmaktadır. İptalin otuz gün önceden uyarısına ilişkin bir metin yeterlidir. Hiç kimse uyarıdan sonra hasmane olması olası bir distribütör veya acenteye uzun bir dönem yasal olarak bağlı kalmak istemez. Bazı ülkelerde mevzuat gereği sadece siz istediğiniz için dağıtım sözleşmesini iptal edemezsiniz. Yerel yasalar satılmamış malları geri almanızı ve nakliyeyi de geri ödemenizi zorunlu kılabilir. Bir iptal halinde distribütöre yönelik tazminat hükümlerini düzenleyen yerel yasaların önceden gözden geçirilmesi gerekir. Birçok ülkeye dağıtım için tek bir distribütör kullanılıyor ise dağıtım ilişkilerini firmaya en uygun düzenleyen yasalara sahip ülke seçilmelidir. Sözleşmenin bir avukat ya da bir uzman tarafından onaylandıktan sonra imzalanması yararlı olacaktır. 

Bir sözleşmede bulunması gereken bazı detaylar şöyle sıralanabilir:

Anlaşma tarafları: Anlaşmada tarafların kimlik ve adres bilgileri açık olarak yazılmalıdır. Bu türden anlaşmayı imzalayan tarafların çoğunlukla farklı uyruklu firmalar olduğu göz önünde bulundurulmalı ve anlaşmada tarafların isim, adres ve unvanlarına, farklı ülkelerdeki firmaların bulundukları ülkelerin ticaret sicillerinden doğrulanmak suretiyle yer verilmelidir.

Ürün tanımı: Kapsamına giren ürünler, tanımları ve markaları ile anlaşmaya sokulmalı, gerekirse kullanılışı ve satış biçimleri anlatılmalıdır. İhracatçı, ürünlerinin tümü için aynı kuruluşa distribütörlük vermek istemeyebilir. O durumda distribütörlüğün ihracatçının tüm ürünlerine değil, belirli ürünlere özgü olduğu belirtilmelidir. İhracatçının çıkaracağı yeni ürünleri pazarlamaya distribütörün hakkı olup olmadığı, onun benzeri ürünleri pazarlamakta serbest mi olduğu da açıklanmalıdır.

İhracatçı, satıcı/aracısına makul bir gerekçe sunarak imalatı kesme hakkını elinde tutmalıdır. Rakip ürünlerin temsilciliği ancak bazı şartlar altında serbest bırakılabilir veya tamamen iptal edilebilir. Bu nedenle rakip, rakip olmayan ürün kavramı açıkça belirtilmelidir.

Kapsanan bölge: Her bölge açıkça tanımlanmalıdır. Bu tanım tek bir kasaba sınırlarından ibaret olabileceği gibi, herhangi bir ülkenin veya eyaletin bir bölgesi veya sınırları içindeki tüm alanlar da olabilir. Bunlar enlem ve boylamlarla da tanımlanabilir.

Kapsam sınırları: Distribütörün bölgesinde tek yetkili olup olmayacağı, anlaşmada gösterilmelidir. İhracatçı gerektiğinde o bölgede kendisi de bazı müşterilere doğrudan satış yapmak istiyorsa veya aynı bölgede birden fazla kişiye distribütörlük verecekse anlaşmayı “tek satıcılık” ilkesine göre yapmamalı, distribütör kendisinin tüm satışlar için tek yetkili merci olmadığını bilmelidir. Ayrıca, kendi kanalından geçmeyen, ancak bölgesinde yapılan satışlardan distribütörün komisyon alıp almayacağı da belirtilmeli, distribütörün satış yapmakla yükümlü olduğu müşteri kategorileri de saptanmalıdır. Örneğin, sadece toptancılara mı yoksa perakende noktalarına mı gidilecektir? Süpermarket zincirleri hangi kategoriye girer? Bu tür sorular anlaşmada yanıtlanmalıdır.

Anlaşma süresi, yenileme, fesih: Dış ticaret ilişkilerinde firmaların başka ülkelerde bulunması, çoğunlukla anlaşmanın aynı zaman ve mekânda imzalanmasına imkân vermez. Bu sebeple anlaşmanın imzaların tamamlandığı tarihte mi yoksa tarafların belirleyeceği ileri bir tarihte mi yürürlüğe gireceği ve hangi şartlar altında sona ereceği açıkça belirtilmelidir.

Anlaşmanın hangi şartlar altında normal olarak yenilenmiş sayılacağı, hangi şartların bağlayıcılığının sözleşmenin süresinden önce (fesih yoluyla) sona ereceği ya da fesihten önce ne kadar sürelik zaman verilmesi gerektiği açıkça belirlenmelidir. Bazı durumlarda, ulaşılması beklenen en düşük hedef (satış tutarı) gibi hedefler de anlaşmaya konabilmekte, anlaşmanın devamı bu şarta bağlanabilmektedir.

Distribütörlük anlaşmasının, uygulamada sıkça karşılaşılan sorunlar nedeniyle süreli olarak yapılması önerilir. Süresiz yapılan bu tür anlaşmaların, taraflar bakımından da süresiz bağlayıcı olacağı unutulmamalı ve anlaşmadan kaynaklanan hukuki sorumluluklarının da süresiz devam ettiği bilinmelidir.

Deneme süresi: Bir sözleşme yapılırken taraflar iyi niyetli olsalar dahi, iyi niyet yeterli olmamaktadır. Bu amaçla, bir yıl gibi bir deneme süresinin konulmasında yarar vardır.

Feshin sonuçları: Fesih durumunda komisyon ödemesi, stokta kalan malın satışı veya geri alınması, örneklerin geri gönderilmesi gibi hususlar anlaşmada açıkça düzenlenmelidir.

Satış koşulları: Olabilecek anlaşmazlıkların önüne geçebilmek için, tedarikçinin satış koşullarının anlaşmada yer alması faydalı olacaktır. Bu kapsamda, teslim şartları         (ex-works, CIF, FOB gibi), ödeme koşulları, fiyat politikası, ürün garantileri, distribütörün üründe yapabileceği değişiklikler (paketleme gibi), tedarikçinin siparişi yerine getirme süresi gibi hususlar anlaşmada bulunmalıdır. Komisyoncu acente olması durumunda, acentenin teslim şeklini çok iyi bilmesi, alıcıyla bunu dikkate alarak görüşme yapmasını sağlar.

Yükümlülükler: Hem ürünlerin etkin biçimde pazarlanabilmesi ve hem de pazar konumlandırılmasının uygun olarak yapılabilmesi için, distribütörün yükümlülükleri anlaşmada açıkça sıralanmalıdır. Örneğin, ürün tanıtımı, tanıtımın ne şekilde yapılması gerektiği, reklam kotası, uygun ofis ve eleman bulundurulması, yeterli stok tutulması, ülke kanunlarına göre suç olacak işlemlerden kaçınılması, verilecek bayiliklerin koşulları, tedarikçiye pazar ve satış bilgilerinin düzenli olarak verilmesi gibi hususların açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

Yerel reklam sorumluluğu: Bu, ihracatçının yetkisi dâhilinde bölgede yapılacak tanıtımın mahiyetini ve maliyetini düzenlemektedir.

Periyodik raporlar: Acente veya distribütörün düzenli olarak önceden belirlenmiş aralıklarla bölgedeki faaliyetleri hakkında rapor vermesi, ihracatçının da sevkiyatta meydana gelen bir değişim hakkında sıkça iletişime geçmesi gerekmektedir.

Komisyon: Acentenin alacağı komisyonun hesaplanış şekli ve oranı açıkça belirtilmelidir. Komisyon, acenteye çıkartılan faturanın brütü veya neti üzerinden olabilir. Eğer net esas alınacaksa brüt toplamdan çıkarılacak sigorta, taşıma, gümrük gibi kalemler sıralanmalıdır. Anlaşmada, kendisinden geçmeden doğrudan firmaya verilen siparişlerden acente/distribütörün komisyon alıp almayacağı belirtilmelidir. Aynı şekilde, kendi organize ettiği ama bölgesi dışında gerçekleşen satışlardan acentenin alacağı komisyon ne olacaktır? Fiyat indirimi, siparişin iptali, malın gümrükten çekilmemesi veya yolda yitirilmesi gibi durumlarda acente komisyonu nasıl değişecektir?

Bu gibi sorular ile birlikte komisyonun hangi para biriminde, nereye, ne zaman ve nasıl ödeneceği sözleşmede yanıtlanmalıdır.

Teknik destek ve gizlilik: Tedarikçinin know-how aktarımı, teknik destek ve eğitim vermesi gibi yükümlülükleri, distribütörün ise aktarılan bilgilerin gizliliğini koruması ve bu gizliliğin anlaşmanın sonrasında da devam edeceği yükümlülüklerinin anlaşmada yer almasında fayda bulunmaktadır.

Fikri mülkiyet hakları: Tescil edilmiş markaların haklarının tedarikçi firmada kalacağı belirtilmelidir.

Devir: Günümüzde distribütörlük hakkının diğer tarafın rızası olmadan başkasına devriyle firmalar arasındaki ticari ilişkilerin zedelenmesi ve hatta yasal yollara başvurulmak suretiyle çözüm bekleyen birçok uyuşmazlığın doğması söz konusu olmaktadır. Karşılaşılması muhtemel bu türden ticari sorunlara engel olmak amacıyla tarafların imzalayacakları distribütörlük anlaşmasına, distribütörlüğün başka kişi veya firmaya devir edilip edilemeyeceği ya da devre olumlu bakılması halinde bunun şartlarının neler olacağına dair hükümler koymalarında yarar bulunmaktadır.

Mücbir sebep (Force majeure): Taraflardan birinin sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmesini engelleyen ve tarafların kontrolü dışında olan, tarafların ya da taşımacıların, çalışanların hata veya ihmaline bağlanamayan, bütün çabalara rağmen aşılamayan ve öngörülmesi mümkün olmayan, deprem, sel, siyasi kargaşa v.b. istisnai bir durum ya da olaylardır.

Uyuşmazlıklar: Anlaşmanın taraflarının farklı ülkelerde bulunması sebebiyle, doğması muhtemel herhangi bir uyuşmazlık halinde hangi ülke hukukunun uygulanacağı belirlenmeli ve bu belirleme uyarınca hangi ülke mahkemelerinin yetkili kılınacağına dair hüküm, tedarikçi ve distribütör tarafından kararlaştırılıp anlaşmaya hüküm olarak konmalıdır. Uyuşmazlığın giderilmesine yönelik, ödemelerin gecikmesine ilişkin ilave maddelerin de sözleşmede yer alması mümkündür. Ayrıca, karşılaşılan herhangi bir uyuşmazlık halinde mahkeme yoluna başvurmak yerine 'tahkim kurumu'na başvurmak, dış ticaret ilişkilerinde oldukça sık uygulama alanı bulan ve gerek hız gerek maliyet bakımından fayda sağlayan bir yol olarak bilinmektedir. Hakem kararları daha sonra mahkeme kararı ile yasallık kazanmaktadır.

Genel madde: Taraflar kontrata, aralarında gizli veya açık başka bir anlaşma olmadığını ve ilişkilerinin tümünün mevcut anlaşma kapsamına girdiğini belirten bir 'genel madde' koymalıdır. Bu ileride taraflardan birinden kaynaklanabilecek anlaşma dışı isteklere engel olacaktır.

İstisnai Haller: Anlaşmanın akıbetinin, ölüm, iflas, şirket birleşme ya da devralma gibi istisnai hallerde ne olacağı da hükümler arasında yer almalıdır.

Diğer: Tedarikçi firma ile distribütörün teslimat, pazarlama politikası ve anlaşma konusunu oluşturan ticari ilişkiden doğan tüm hak ve yükümlülükleri, anlaşmada detaylı olarak gösterilmelidir. 

Yukarıda belirtilen şartlar acentelik anlaşmaları kapsamında da büyük ölçüde benzerdir. Ancak, acentelik anlaşmalarının önemli farkı, distribütöre satış gibi acenteye satış şeklinde bir uygulama olmamasıdır. Bunun yerine, acentenin verdiği hizmet için alacağı bir komisyon söz konusudur.

Acentelik anlaşmalarında, komisyon esası (satış miktarı, sözleşme sayısı gibi), komisyona hak kazanma şartları (satış gerçekleşmesi, ödemenin alınması gibi), komisyonun ödeneceği para birimi, ödeme süresi gibi noktalar açıklığa kavuşturulmalıdır.

Dış Ticarette Sözleşmeler ve Sözleşme (Acente, Distribütörlük)  Örnekleri Hakkında  Ayrıntılı Bilgi İçin;

Acente Sözleşmesi Nasıl Düzenlenir?

Acente ve distrübütörlük sözleşme örneklerine aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

Acentelik Sözleşmeleri –Distribütörlük Sözleşmeleri  (İngilizce Hem Distribütörlük hem Acentelik Sözleşme örnekleri aynı dostada peşpeşe)

Distributörlük Sözleşmeleri Örnek (Türkçe)

ITC MODEL CONTRACTS

https://intracen.org/media/file/9947

https://www.mcci.org/media/36058/itc-model-contracts-for-smes.pdf